Şimdi size bir ticaret dehasından bahsedeceğim. Girişimci ruhlu arkadaşlar özellikle okusun. Ortada öyle her eve lazım olan muhteşem bir buluş, büyük büyük şirketler falan yok. İşin tüm başarısı satış stratejisinden ibaret…

Bu senenin başlarında, 78 yaşında hayata gözlerini yuman Gary Ross Dahl’i duydunuz mu hiç? 1970lerde Amerika’da yaşanan “Pet Rock” yani taş evcil hayvan çılgınlığının mucidi bizzat kendisidir. Peki, taştan nasıl evcil hayvan oluyor diye merak ediyorsunuz. Aslında olmuyor, Dahl tamamen elin saf çocuklarının hayalgücünü sömürerek balya balya parayı cebine atmış. Kafanız iyice karışmadan, ben her şeyi baştan alayım:

Dahl, iş hayatına reklam yazarı olarak başlamış. Bir akşam barda arkadaşlarıyla içerken, ev hayvanlarının ortalığı nasıl kirlettiğinden, eve zarar verdiğinden konu açılır ve o anda Dahl’in kafasında ampul yanar: Hiç gürültü yapmayan, ortalığı yıkıp dökmeyen, kirletmeyen, yeme-içme masrafı olmayan, dışarı çıkmak istemeyen, bütün gün evde kaya gibi oturan bir hayvan olabilir mi? Ahah, taş!!!

Bu fikri kısa zamanda geliştirip, kazanç kapısına dönüştürür. İki yatırımcı bularak, Meksika’dan tanesi 1 cente yassı deniz taşları getirtir. Tek yapması gerekenin taşları güzelce paketlemek olduğunun farkındadır. Birçok yöntem dener ve en sonunda mükemmele ulaşır: Kartondan bir taşıma kutusu tasarlar, “hayvanın” nefes alabilmesi için delikler de açtırır. Kutunun içine bir avuç talaş koyup, taş hayvanı da içine yerleştirir. Böylece, her çocuğun sahip olmak için günlerce anasını, babasını darlayacağı “Pet Rock” ortaya çıkar…

Tüm bu dahiyane satış taktiğinin yanısıra, bir kurnazlık daha düşünür. Her kutunun içine bir de Pet Rock’a nasıl bakılması gerektiğini anlatan bir kullanım kılavuzu ekler. Taşın nasıl besleneceği ve nasıl eğitilmesi gerektiğiyle ilgili tüm bilgiler bu kullanım kılavuzunun içindedir (sonra da niye bütün manyaklıklar Amerika’dan çıkıyor, böyle bir çocukluk geçirdikten sonra adamlar yine iyi dayanmışlar). Hatta, çocukların hepten devreleri yakmasını sağlamak için, şöyle fantastik bilgiler de içermektedir: “Eğer taşı kutudan çıkardığınızda heyecanlı görünüyorsa, eski bir gazetenin üzerine koyun. Taş, gazetenin ne işe yaradığını bilecektir ve başka bir şey yapmanıza gerek yoktur. Siz onu alana kadar, gazetenin üzerinde duracaktır”… 

İnsanlara kutunun içinde taş, talaş ve kullanma kılavuzu satarak hepten arsızlığı ele alan Dahl, Pet Rock’un tüm ülkede bir çılgınlık hale gelmesi için elinden geleni ardına koymaz. Aslında büyük resme bakarsanız, Dahl’e çok da kabahat bulamayız: İlk defa 1975 yılında piyasaya sürülen oyuncak, tam Vietnam Savaşı’nın bitimine ve Watergate Skandalı’nın başlangıcına denk gelmiştir. Tüm ülke depresyondadır ve insanlar kendilerini biraz olsun iyi hissetmek için her saçma fikre sarılma eğilimindedir. Dahl de piyasanın bu boşluğundan faydalanmıştır zaten. Yıllar sonra, 1999’da bir dergiye verdiği röportajda, o günleri şöyle anlatıyor: “Her gün birçok kötü haber geliyordu, insanlar berbat hissediyordu. Ülkecek ruh sağlığımız bozulmuştu. Sanırım Pet Rock insanları güldürmek için işe yaradı; herkesin gülmeye ihtiyacı vardı ve medya da anında bunu kullandı…”

Pet Rock 1975 Noeli’nde piyasaya sürüldükten sonra, Dahl medyada adeta fırtınalar kopardı. Birkaç ay içinde, tanesi $3.95’ten 1.5 milyon taş sattı (bugünkü dolar kurundan hesaplamayın, kör olursunuz). Gelen talebi karşılamak imkansızdı: “Her kulağımda bir telefon ahizesi vardı. Halkla ilişkiler müdürüme, bana gelen aramaları cevaplayabilmesi için beni nasıl taklit edeceğini öğrettim”. Paraları yavaştan balyalamaya başlayan ticaret dehası, yüzme havuzlu bir eve taşınır ve Honda’sını satıp, Mercedes alır…

O kadar saf çocuğun hayallerini sömürdükten sonra yanına kalacak mı sandınız? Tabi ki hayır! New York Times gazetesinin deyimiyle, fikrinin basitliği, yıkımını da beraberinde getirdi. Her ne kadar fikrin patentini almış olsa da, başka firmalar da bu fikri biraz daha geliştirerek kutunun içinde taş satmaya başladı. Taşın üzerine Amerikan bayrağını işleyerek, farklı bir isimle satanlar bile oldu. Hatta arsızlıkta Dahl’i de aşarak, taşlara üniversite diploması satanlar ortaya çıktı: Eğer okumuş, büyük adam olmuş bir taşınız olmasını istiyorsanız, dişinizden tırnağınızdan arttırarak, onlara $3 karşılığı lisans, $10 karşılığı da doktora diploması alabiliyordunuz.

Öyleydi böyleydi derken, Dahl’in gemisi yavaştan çatırdayıp, su almaya başlar… 70lerin sonlarına doğru yatırımcılarının açtığı davayla, rezaletin son perdesi de mahkemede oynanır ve Dahl malvarlığının çoğunu tazminat olarak ödemek zorunda kalır.

Batan her milyoner gibi, o da mütevazı hayatın erdemlerini keşfeder. Karısıyla birlikte yeni bir iş kurar ve sade bir hayat sürer. Reklamcılığa dönerek, geçimini ordan sağlamaya çalışır. Her ne kadar, 2001 yılında “Aptallar İçin Reklamcılık” adında bir kitap çıkarsa da, Amerika onu her zaman yarattığı “Pet Rock” çılgınlığıyla hatırlayacak…

Kaynak